Bir şirketin insan kaynakları ekibi olarak engelli birey işe alımında başarılı olmak için kapsamlı ve kapsayıcı bir politika belirlemek çok önemli. Bu süreç sadece yasal zorunlulukları yerine getirmekten öte, şirketin sosyal sorumluluğunu ve çeşitliliğe verdiği değeri gösteren stratejik bir adımdır.
İşe Nereden Başlamalı?
Engelli birey işe alımına başlarken ilk adım, üst yönetimden tam destek almaktır. Bu destek, politikanın başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için hayati önem taşır.
- Üst Yönetim Desteği ve Taahhüdü: Üst yönetimin engelli bireylerin istihdamına olan inancı ve bu konudaki kararlılığı net bir şekilde ortaya konulmalı. Bu, şirketin tüm kademelerine yayılacak bir kültür değişikliğinin başlangıcıdır.
- Mevcut Durum Analizi ve İhtiyaç Belirleme: Şirketin mevcut fiziksel ve kültürel altyapısı incelenmeli. Engelli çalışanlar için erişilebilirlik konusunda hangi düzenlemelerin yapılması gerektiği (rampa, asansör, tuvalet vb.) belirlenmeli. Hangi pozisyonların engelli bireyler için uygun olabileceği veya düzenlenebileceği konusunda bir çalışma yapılmalı.
- Farkındalık ve Eğitim: Şirket içindeki tüm çalışanlara, özellikle İK ekibine, yöneticilere ve takım liderlerine engellilik ve kapsayıcılık konusunda eğitimler verilmeli. Bu eğitimler, önyargıları kırmak ve engelli bireylere karşı doğru yaklaşımı benimsemek için çok önemlidir.
İşe Alım Süreci Tasarımı
Engelli birey işe alım süreci, standart işe alım süreçlerinden farklılaşan ve hassasiyet gerektiren adımlar içermeli.
- İlan ve Başvuru Süreci:
- Kapsayıcı İlanlar: İş ilanlarında açık ve net bir şekilde engelli adayların da başvurabileceği belirtilmeli. İlanlar, erişilebilir platformlarda (engelli istihdam platformları, ilgili STK'lar vb.) yayınlanmalı.
- Erişilebilir Başvuru Kanalları: Online başvuru sistemleri engelli bireylerin rahatlıkla kullanabileceği şekilde tasarlanmalı. Gerekirse alternatif başvuru yöntemleri (e-posta, telefon vb.) sunulmalı.
- Açık Pozisyon Tanımları: Pozisyon tanımları, işin gerektirdiği becerileri net bir şekilde ortaya koymalı ve fiziksel yeteneklerden ziyade, işin yerine getirilebilmesi için gerekli olan temel yeterliliklere odaklanmalı.
- Değerlendirme ve Mülakat Süreci:
- Önyargısız Yaklaşım: İK ekibi ve mülakatı yapan yöneticiler, adayları engellilik durumlarına göre değil, bilgi, beceri ve deneyimlerine göre değerlendirmelidir.
- Erişilebilir Mülakat Ortamı: Mülakatlar, engelli adayın erişim ihtiyaçlarına uygun bir ortamda yapılmalı (tekerlekli sandalye erişimi, işaret dili tercümanı desteği vb.).
- Esnek Değerlendirme Yöntemleri: Gerekirse yazılı sınavlar yerine sözlü mülakatlar veya pratik uygulamalar gibi alternatif değerlendirme yöntemleri kullanılmalı.
- Makul Uyumlaştırma: Adayın ihtiyaç duyabileceği makul uyumlaştırmalar (örneğin, mülakat süresinin uzatılması, soruların farklı formatta sunulması) önceden belirlenmeli ve sağlanmalı.
- İş Teklifi ve Uyumlandırma:
- Şeffaf İletişim: İş teklifi aşamasında, adayın olası ihtiyaçları konusunda açık ve şeffaf bir iletişim kurulmalı.
- Gerekli Düzenlemeler: Adayın pozisyonu kabul etmesi durumunda, iş yerinde ihtiyaç duyacağı fiziksel düzenlemeler (erişilebilir masa, özel yazılımlar vb.) veya çalışma saatleri gibi konularda gerekli uyumlaştırmalar yapılmalı.
Oluşturduğunuz Sürecin Etkililiğini Değerlendirmeyi İhmal Etmeyin
- Düzenli toplantılarla engellilerin işyerinde bütünleşmeleri ile ilgili yürütülen stratejinin etkililiğini tartışın ve gerektiğinde aksayan taraflar için müdahale edin.
- Bu değerlendirmelere çalışanların temsilcilerinin de katılımını sağlayın.
Adaptasyon Süreci Tasarımı
Engelli bireylerin işe başladıktan sonra şirkete sorunsuz bir şekilde adapte olmaları, uzun vadeli başarı için kritik öneme sahiptir.
- Oryantasyon Programı:
- Kapsayıcı Oryantasyon: Oryantasyon programı, engelli çalışanların özel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak tasarlanmalı. Şirket kültürü, beklentiler, iş süreçleri ve erişilebilirlik sağlayan olanaklar hakkında detaylı bilgi verilmeli. İşi yaparken nasıl bir yol izleneceği, personelle ilgili kurallar, şikayetlerin çözüm yöntemleri, sağlık ve güvenlik prosedürleri gibi işi ve işyerini ilgilendiren her türlü konuda anlaşılır bir şekilde bilgilendirme yapmayı unutmayın.
- Mentorluk Programı: Yeni işe başlayan engelli çalışanlara bir mentor atanması, adaptasyon sürecini hızlandırabilir. Mentor, çalışana hem iş süreçleri hem de şirket kültürü konusunda rehberlik edebilir.
- Erişilebilirlik ve Uyumlaştırmanın Devamı:
- Fiziksel ve Dijital Erişilebilirlik: Çalışma ortamının fiziksel olarak (tuvaletler, koridorlar, kapılar vb.) ve dijital olarak (yazılımlar, intranet vb.) erişilebilir olmaya devam etmesi sağlanmalı.
- Esneklik ve Destek: Çalışanın ihtiyaçlarına göre çalışma saatleri, görev dağılımları veya kullanılan araçlarda esneklik sağlanmalı. Gerekirse ergonomik düzenlemeler veya yardımcı teknolojiler temin edilmeli.
- Takım Entegrasyonu ve Sosyal Destek:
- Farkındalık Artırıcı Aktiviteler: Takım üyeleri arasında engellilik konusunda farkındalık yaratacak etkinlikler düzenlenebilir. Bu, önyargıları azaltmaya ve kapsayıcı bir ortam yaratmaya yardımcı olur. İşitme, konuşma veya sözel iletişimi anlama problemleri olan engelli çalışanlarla daha iyi iletişim kurmak isteyen yönetim kademesi, İnsan Kaynakları veya diğer çalışanlar için eğitimler düzenlenmesi için ilgili kuruluşlarla iletişime geçmeyi ihmal etmeyin. Ayrıca tüm çalışanların engelli bireylerle birlikte çalışma becerilerini eğitimlerle geliştirin.
- Sosyal Etkinliklere Katılım: Engelli çalışanların şirket içi sosyal etkinliklere ve aktivitelere tam olarak dahil olmaları teşvik edilmeli.
- Performans Yönetimi ve Geri Bildirim:
- Adil Değerlendirme: Engelli çalışanların performansı, diğer çalışanlarla aynı kriterlere göre, objektif bir şekilde değerlendirilmelidir. Engellilik durumu performans değerlendirmesinde bir etken olmamalıdır.
- Sürekli Geri Bildirim: Düzenli geri bildirimler sağlanarak çalışanın gelişim alanları belirlenmeli ve desteklenmeli. İhtiyaç duyulan konularda ek eğitimler veya gelişim fırsatları sunulmalı.
Yükselme ve Kariyer Gelişimi
- Engelli bireylerin de diğer çalışanlarla aynı koşullarda kariyer gelişimine sahip olabilmesi amacıyla gerekli olan beceri ve deneyimi kazanmaları için eşit fırsatlar sunmaya özen gösterin.
- Kariyer gelişimi ve yükselme olanakları ile ilgili bilgilere engelli çalışanlarınızın da uygun bir şekilde ulaşabilmesi için gerekli önlemleri almaya çalışın. Bu bilgiler elektronik ortamda sağlanıyorsa erişilebilirliğe özel önem verin.
- Engelli çalışanlarınızı yükselme konusunda yüreklendirin. Engelli bireyler bazen engel durumlarından kaynaklanan bir nedenle veya işyerinde karşılaştıkları sorunlar nedeniyle buna isteksiz olabilirler.